تولید خودرو در سایه تردید

شامخ آخرین ماه از سال 1401 شاهد کاهش بیشتر فاکتورهای مورد بررسی بود. از بین 13فاکتوری که در شامخ اسفندماه بررسی شده‌اند، 10فاکتور روند کاهشی داشته و سه فاکتور افزایش یافته‌اند. فاکتورهای افزایشی شامخ گروه، موجودی مواد اولیه، سرعت انجام و تحویل سفارش و میزان صادرات است. در مقابل شامخ کل گروه، میزان تولید محصولات، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، قیمت خرید مواد اولیه، میزان سفارش‌‌‌های جدید، موجودی محصول در انبار، قیمت محصولات تولیدشده، مصرف حامل‌‌‌های انرژی، میزان فروش محصولات و انتظارات تولید آینده روند کاهشی داشته‌‌‌اند.

اتاق بازرگانی ایران، به‌عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌‌‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌یافته قرار دارد. درحال‌‌‌ حاضر شاخص شامخ برای حدود 29هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از 40کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسشنامه‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. در واقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌‌‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»

فاکتور انتظارات تولید آینده، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مورد بررسی در شامخ خودرو است، چراکه به نوعی نشانگر امید خودروسازان به وضعیت تولیدی در آینده است. همان‌طور که اشاره شد، این فاکتور در شامخ اسفندماه به کمترین میزان خود در یک‌سال گذشته رسیده است. به عبارت بهتر، شامخ اسفند با ثبت 43/ 19واحد افت، از 33/ 58واحد در بهمن‌ماه به 9/ 38واحد رسیده است. احتمالا بخشی از این موضوع به خاطر تعطیلات نوروزی است و پیش‌بینی‌ای که تولیدکنندگان زنجیره تامین خودرو از کاهش تولید در فروردین داشته‌‌‌اند. با این حال انتظار تولید در اسفندماه امسال حتی از اسفند سال گذشته کمتر بوده است.

این در حالی است که در اسفندماه زمزمه‌‌‌هایی از رشد 70درصدی قیمت خودرو در میان بود و انتظار می‌‌‌رفت که خودروسازان نسبت به وضعیت آینده امیدوارتر باشند. با این حال به نظر می‌رسد که عوامل دیگر مانند تورم انتظاری در این زورآزمایی موفق‌‌‌تر بوده و خودروسازان و قطعه‌‌‌سازان را نسبت به آینده ناامید کرده‌‌‌ است. حال با افزایش قیمت خودرو (از سوی وزارت صمت و شورای رقابت) به میزان بسیار کمتری (نسبت به اسفند) که نتوانست رضایت خودروسازان را جلب کند، احتمالا باید منتظر افت بیشتر انتظارات تولید آینده در آمار فروردین‌ماه باشیم.

فراز و فرود شامخ

همان‌طور که اشاره شد در شامخ اسفندماه فاکتورهای اساسی صنعت خودرو که تحت عنوان «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» بررسی می‌شوند، به نوعی کاهشی بوده‌‌‌‌‌‌اند. بیشترین افت رخ‌داده بین فاکتورهای مورد بررسی مربوط به «میزان فروش محصولات» است که از 33/ 68واحد در بهمن‌ماه به 3/ 46واحد رسیده است. بنابراین، این فاکتور در اسفندماه کاهش 03/ 22واحدی داشته است. بنابراین خودروسازان در اسفندماه به میزان بسیار قابل‌توجهی فروش کمتری داشته‌‌‌اند. البته باید توجه کرد که ابرطرح فروش که تقریبا می‌‌‌توان آن را بی‌‌‌سابقه دانست، طی اسفندماه در طرح فروش یکپارچه اتفاق افتاد؛ اما از آنجا که این طرح در روزهای پایانی اسفند بود، احتمالا در این بررسی گنجانده نشده است.

نکته قابل‌توجه این است که اعداد شامخ ماهیت آهنگی دارند و سرعت بهبود یا بدتر شدن وضعیت را نشان می‌دهند؛ اما میزان فروش محصولات با عبور از مرز 50 نشان از بدتر شدن وضعیت دارد. رقم 50 مرز مهمی در بررسی شامخ است. در واقع رقم زیر مرز 50 در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌‌‌شده چنانچه زیر 50 باشد، اما از عدد محاسبه‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بدتر شدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، عدد محاسبه‌‌‌شده چنانچه بالای 50 باشد، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.

میزان تولید محصولات نیز از دیگر فاکتورهای مهم شامخ است که در آمار مربوط به اسفندماه با کاهش مواجه بوده است. این فاکتور که در بهمن‌ماه با رشد قابل‌توجه توانست مرز 50 را رد کند و روند نزولی دی‌ماه را پشت سر بگذارد در اسفند 37/ 2واحد کاهش یافته و به 3/ 59واحد رسیده است. رقم مربوط به بهمن‌ماه نیز 3/ 68واحد بود. افت میزان تولید محصولات و میزان فروش همراه با کاهش 2واحدی میزان سفارش‌‌‌های جدید در این ماه بوده که از 65واحد در بهمن‌ماه به 63واحد در اسفند رسیده است. این در صورتی است که با وجود کاهش فروش و سفارش‌‌‌های جدید موجوی محصول در انبار نیز نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه افت داشته است.

این فاکتور در بهمن‌ماه با وجود روند کاهشی آن در ماه‌‌‌های گذشته در بهمن‌‌‌ماه با 27/ 11واحد رشد به 67/ 51واحد رسید تا با عبور از مرز 50 روند افزایشی را نشان دهد؛ اما این شاخص در اسفندماه بار دیگر به زیر مرز 50 یعنی 1/ 48واحد سقوط کرد تا دوباره کاهش موجودی محصول در انبار آغاز شود. این درحالی است که خودروسازان خوب می‌‌‌دانستند در ماه‌‌‌های پیش‌رو قرار است به نحوی قیمت خودرو افزایش پیدا کند و شورای رقابت نیز بارها این اطمینان را داد که در افزایش قیمت سود خودروسازان را تضمین می‌کند، بنابراین انتظار می‌‌‌رفت که محصولات بیشتری را روانه انبار کنند.

روند کاهشی که نرخ ارز در اسفندماه طی می‌‌‌کرد تاثیر خود را بر شامخ اسفندماه گذاشته است. «قیمت خرید مواد اولیه» که به نوعی نشانگر تورم موجود در تولید است، در آخرین ماه از سال گذشته کاهش 23/ 14واحدی داشت. این شاخص از 33/ 88واحد در بهمن‌ماه به 1/ 74واحد در اسفند رسیده است. البته باید توجه کرد که این رقم هنوز بالای مرز 50 است و نشان از روند افزایشی قیمت‌ها دارد؛ اما می‌‌‌توان گفت که سرعت رشد قیمت مواد اولیه در اسفند کمتر از بهمن‌ماه بوده است. فاکتور «موجودی مواد اولیه» نیز تاییدکننده همین ادعاست؛ چراکه این شاخص که در بهمن‌‌‌ماه رقم 3/ 43واحد را ثبت کرده بود، در اسفندماه 7/ 53واحد را ثبت کرد.

شاخص «قیمت محصولات تولیدشده» اما در ماه پایانی زمستان با کاهش همراه بوده و به 3/ 59واحد رسید که نسبت به رقم 33/ 68واحدی بهمن‌‌‌ماه 03/ 9واحد افت داشته است. «میزان صادرات» نیز شاخص دیگری است که در شامخ بهمن‌‌‌ماه مورد بررسی قرار گرفته و جزو معدود موارد افزایشی بوده است. این شاخص که در آبان‌‌‌‌‌‌ماه رقم 56واحدی را که از ابتدای سال‌جاری بی‌‌‌سابقه بود ثبت کرده بود، در آذرماه یک‌سقوط آزاد را تجربه کرد و با عبور از مرز 50 به 15/ 46واحد رسید؛ اما با رشد قابل‌‌‌توجه در دی‌‌‌ماه رقم 7/ ‌‌‌57واحد را ثبت کرد، اما در بهمن نیز دومین افت چشمگیر خود را طی دوماه گذشته تجربه کرد و به 45واحد رسید. البته در اسفند این روند دوباره افزایشی شد و رقم 6/ 55واحد را ثبت کرد. البته اطلاعاتی در دسترس نیست که این رشد صادرات از چه محلی بوده و چطور اتفاق افتاده است؛ برای مثال صادرات خودرو و قطعات به کدام کشور افزایش یافته یا شروع شده است.

«سرعت انجام و تحویل سفارش» اما در این ماه با افزایش جزئی همراه بوده و از 67/ 56واحد در بهمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه به 4/ 57واحد رسیده که نشان از رشد 73/ 0واحدی دارد که نشان می‌دهد خودروسازان این میزان فروش خود را که کاهش قابل‌‌‌توجهی هم داشته با سرعت بیشتری به دست مشتریان رسانده‌‌‌اند. همچنین در شامخ آخرین ماه از سال 1401، شاخص «میزان استخدام و به‌‌‌کارگیری نیروی انسانی» افت داشته و از 33/ 53واحد به 6/ 42واحد رسیده است که با ثبت افت 73/ 10واحدی نشان می‌دهد تولیدکنندگان زنجیره تامین خودرو در این ماه استخدام‌‌‌های کمتری داشته‌‌‌اند. میزان «مصرف حامل‌‌‌های انرژی» نیز آخرین شاخصی است که در شامخ اسفند‌‌‌ماه خودروساز‌‌‌ها مورد بررسی قرار می‌‌‌دهیم که افت قابل‌‌‌توجه 15واحدی را تجربه کرده و از 65واحد به 50واحد رسیده است. ایستادن روی رقم 50 به این معناست که وضعیت مصرف حامل‌‌‌های انرژی نسبت به بهمن‌ماه تغییری نکرده است.